Gemiddeld 5 jaar

Over de korte duur van creatieve carrières, de lage onderlinge waardering en harde cijfers. Maar ook een fijne zondagavond op TV.

Eerst even dit: veel mensen vinden dat kunstenaars gratis moeten kunnen werken, net als kunstjournalisten. Lees je deze nieuwsbrief gratis en vind je dat fijn, zorg er dan voor dat deze nieuwsbrief gratis kan blijven. Door lid te worden.

Beste lezer,

Omdat ik, wegens de vlucht van X, en nu ook van Meta, bezig was een LinkedIn-groep op te zetten, dook ik diep in mijn chronologische lijst van professionele contacten. Het netwerk waarin ik in 20 jaar tijd bijna 3000 relaties verzamelde, bevatte opvallend veel mensen die ik ooit kende uit de kunst, dan wel de journalistiek, die nu op totaal andere plekken werkten.

Veel bleken te hebben gekozen voor onderwijs of zorg, nog meer zaten in beleidsfuncties, maar lang niet allemaal met een link naar cultuur, en een paar hadden gekozen voor een bestaan waarin duurzaamheid een belangrijke rol speelde. Ik begon me bijna een saaie zittenblijver te voelen. En misschien is dat ook wel zo. Tegelijk put ik moed en zelfrespect uit mijn vasthoudendheid aan wat zoveel mensen een verloren zaak achten: kunstjournalistiek.

Hoe zit dat met jou? Denk jij er weleens over om naar een andere sector over te stappen?

Nepobaby’s

Volgens Mark Deuze, hoogleraar mediacultuur en journalistiek, verlaat de gemiddelde journalist na 5 jaar het vak. Journalist en filosoof Tanny Dobbelaar, die de podcast met Mark Deuze via LinkedIn deelde, merkt op dat de sector daar geen last van heeft: “Er is altijd genoeg jonge aanwas die staat te trappelen om de creatieve arena te betreden, vastbesloten om kansen te grijpen.”

Zij citeert Deuze: “En wie blijft, die meent over bovengemiddelde kwaliteiten te beschikken en zet die cultuur voort, die praat over Champions League en zo. Zijn of haar kinderen bouwen van jongs af aan al een prachtig netwerk op. Deze nepo-baby's komen makkelijk aan de slag. Ze blijven vaak volhouden dat het echt hun eigen verdiensten is dat ze hun vleugels zo kunnen spreiden. Wat natuurlijk waar is - en ook niet.”

Conservatief

En dan volgt de vernietigende conclusie: “Geen wonder dat deze sectoren zo moeilijk mensen van buiten kunnen vasthouden, zoals klasse-migranten en mensen van kleur. De creatieve sectoren zijn veel, veel conservatiever dan ze ooit aan zichzelf kunnen toegeven.” Luister zelf naar de podcast, hij duurt even, maar is de moeite waard: Afl 198: Werken in de media | Onder Mediadoctoren. Een kortere versie, en levendiger, is hier te beluisteren: MISCHA! - Beluister #596 - Mark Deuze: 'Passie maakt kwetsbaar' | Podcasts | NPO Radio 1

Wat voor de media geldt, geldt ook voor de kunst en zeker voor de kunstjournalistiek. Moeten we ons vak meer als arbeid gaan zien en vermarkten, zoals Deuze bepleit? Zoiets is niet alleen moeilijk tussen de oren van creatieven zelf te krijgen, het is nog lastiger om de lezer of beschouwer daarvan te overtuigen. Een lidmaatschap van deze site kost bijvoorbeeld minder per maand dan een cappuccino in een randstedelijke coffeeshop, maar die barrière lijkt voor velen onneembaar.

Iedereen voelt zich namelijk arm en onzeker, van de misbruikte stagiaire tot en met de artistiek leider die met zijn BIS gezelschap anderhalve ton jaarsalaris toucheert. In het precariaat is het opbieden tegen elkaar wie er de meeste passie, en dus het minste geld aan te besteden heeft.

Blauwe lucht

Meer dan ooit moeten we elkaar steunen. We ervaren nu aan den lijve wat het betekent als je al je vriendschappen en nieuws uitlevert aan cynische miljardairs die inmiddels staatsmacht hebben verworven. Volg ons dus naar Bluesky, of neem een account via onze eigenste Mastodon-server.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over AI. Thomas Heerma van Vos had een even hilarisch als tragisch incident met modemagazine Harpers Bazaar. Een toplijstje van Nederlandse boeken bleek door een domme freelancer via ChatGPT in elkaar gedraaid te zijn. “Over de biografie over Theo van Gogh, ‘zonder twijfel een van de beste Nederlandstalige boeken van 2024’: ‘De Bolle Gogh vertelt het verhaal van Joris, een jonge schilder die niet alleen worstelt met zijn kunst, maar ook met zijn gewicht. Hij is een beetje “bol” en dat maakt zijn zoektocht naar succes en liefde niet altijd even makkelijk.’”

Geen excuus

Een gevolg van de jachtigheid bij zulke tijdschriften, de bezuiniging op kennis en kunde en de luiheid van beginnende journalisten. Je kunt erom lachen, maar Heerma van Vos doet dat niet: “Begin deze maand ontstond er terecht veel verontwaardiging over Mark Zuckerbergs maatregel om geen factcheckers meer te gebruiken voor zijn bedrijf Meta. Facebook en Instagram zullen daarmee het open riool X achternagaan: de apps zullen een vergaarbak worden voor de meest idiote en kwetsende desinformatie. In zulk gesternte spelen kranten en tijdschriften een cruciale rol. En die rol komt neer op alles wat Harper’s Bazaar hierbij naliet.

Geen verantwoording afleggen. Geen excuus maken. Je verstoppen achter lege, onpersoonlijke taal, en waar mogelijk degene die je ergens op aanspreekt een gebrek aan ‘respect’ verwijten. Alleen iets aanpassen wanneer je betrapt wordt, en zelfs dan stilletjes.” de lage landen Kunstmatige intelligentie.

Hulp bij vertalen

Tegelijkertijd heeft AI ook iets positiefs bij te dragen. Van doorgeschoten spellingscontrole tot sparringpartner voor achtergrondverhalen, tot hulp bij vertalen. Toen een tijdje geleden een paar grote uitgevers aankondigden titels door AI te laten vertalen, was heel schrijvend Nederland woedend, en best wel terecht. Vertaalsoftware kan veel, zoals we ook op de site merken, maar een literaire vertaling is toch wel iets anders. Dat is en blijft mensenwerk.

Toch durft auteur Walter van den Berg een paar kanttekeningen te maken bij de vrees, of zelfs haat die schrijvend Nederland koestert jegens AI: “De toekomst voor vertalers zou kunnen bestaan uit het vertalen van een deel van het boek en AI de rest te laten doen, op basis van die proefvertaling, zodat uitgevers kunnen beoordelen om wat voor boek het gaat, en als die uitgevers enthousiast zijn, vertaal je in opdracht het hele boek.” Best een nuttige suggestie in een lezenswaardig stuk: Literaire vertalingen met AI, het vervolg

Jaarcijfers

Het is alweer even geleden dat het ministerie van OCW zelf met de jaarcijfers naar buiten kwam. Terecht, want het was een zooitje, vooral toen VVD-staatssecretaire Halbe Zijlstra er de scepter zwaaide. Toen werd er op los gegoocheld om de gevolgen van het verwoestende cultuurbeleid gunstiger af te beelden dan ze waren. Gouden tijden voor de journalistiek: Voor het eerst liegt een staatssecretaris openlijk en komt ermee weg. Of niet? Grappig om te lezen hoe ik me opwond over een liegende politicus. Die opwinding blijkt 15 jaar later aan inflatie onderhevig.

Hoe dan ook, Chris van Koppen diepte eind vorig jaar de cijfers op bij die nu door het CBS worden bijgehouden en concludeert: “Het aandeel van cultuur in de gemeentelijke begrotingen kalft langzaam af: van 3,2% in 2017 en 2019 via 3,1% in 2020 en 2021 naar 3% in 2023. En dat ondanks het feit dat de gemeentelijke cultuurbaten fors gestegen zijn en zich weer bevinden op het niveau van 2019, voor de coronacrisis.” De culturele benchmark 2023 - Chris van Koppen

Ik ben ondertussen nog bezig de bron van het CBS aan een nader onderzoek te onderwerpen, want er valt meer over te zeggen dan deze uitstekende samenvatting, maar dat kost tijd. Detaillering cultuurlasten gemeenten en provincies, 2023 | CBS.

Zondag

Dan waren er nog wat leuke dingen te melden over de zondagavond: VPRO Boeken, 10 jaar Podium Klassiek en Groenteman in Amersfoort: de culturele tv-zondagavond houdt dapper stand - Cultuurpers.

Iets anders over cultuurjournalistiek nu. De Volkskrant kwam vorige week met een groot verhaal over wat dramaturgie nu precies is. Dat gebeurt in die krant ongeveer eens in de dertig jaar, dus moest er iets aan de hand zijn. En dat is er dus ook, al is er minder aan de hand dan het artikel suggereert. In de inventarisatie blijkt het namelijk best goed te gaan met de dramaturgie in Nederland. Niet echt nieuws. Het grote nieuws is dat ITA deze omvallende theaterboekenkasten nu de laan uit stuurt.

Dus wat is er gebeurd? Ik vermoed dat de verslaggever werd benaderd door de dramaturg in kwestie, maar dat de chef van de kunstredactie dat enkele nieuwsfeit te mager vond, waarna er besloten werd om het nieuwtje te brengen binnen de context van een groter verhaal over wat dramaturgen eigenlijk zijn, vooral ook omdat zo weinig lezers ook maar een flauw idee zouden hebben van wat een dramaturg is, en waar al die ophef voor nodig is. Dramaturgen de deur uit bij ITA. Trend of ordinair arbeidsconflict? - Cultuurpers. Het verandert uiteraard niets aan het droeve lot dat de dramaturg bij het afstandelijkste gezelschap van Nederland nu beschoren is.

Dank

Tot zo ver. Ik hoop dat je deze nieuwsbrief weer net zo waardeert als de vorige edities, en als dat niet zo is: laat het me weten, ik hoor graag suggesties. In alle andere gevallen: dank voor het lezen!

Met een hartelijke groet,

Wijbrand Schaap

Hoofdredacteur

PS: Brand!

In de VS wil men graag iemand de schuld geven van de verschrikkelijke ramp die zich rond Los Angeles afspeelt. Omdat een enkele schuldige fijner is dan collectieve schuld, wegens onze collectieve bijdrage aan de klimaatverandering. Nu staat ook twee kunstverzamelaars een lynchpartij te wachten, omdat ze op hun boerderij, honderden kilometers verderop, een waterreservoir hebben waar nog water in zit. Een complottheorie die onzin blijkt: “Ambtenaren zeggen dat de reddingsoperatie van de stad niet werd gehinderd door een gebrek aan water, maar door een watersysteem voor woningen dat gewoonweg niet de capaciteit heeft om zulke grote hoeveelheden water gedurende enkele uren, laat staan dagen, te leveren. “Het systeem is nooit ontworpen om een natuurbrand te bestrijden die vervolgens een gemeenschap omhult,” zei Martin Adams, de voormalige algemeen directeur van het Los Angeles Department of Water and Power, in een interview met de Los Angeles Times.” Who Are the Resnicks, the Art Collectors Accused of Hoarding California's Water? | Artnet News

PPS: Weg met de muziekschool?

De afgelopen decennia kalfde het fenomeen ‘gemeentelijke muziekschool’ enorm af, ten gunste van particulier onderwijs. Het laatste wapenfeit is de neergang van de Rotterdamse muziekschool. De huidige directeur stelt dat ‘het businessmodel niet kostendekkend te krijgen was’. Je kunt je dan afvragen welke kosten en baten ze niet meegerekend hebben: levensgeluk, creatieve ontwikkeling, spannende relaties. Alles offeren we aan de markt. Wat zou het mooi zijn als iedere school, vanaf de kleuterleeftijd, een uur per week aan muziek maken zou besteden?

PPPS: Vijf jaar

En dan hier uitkomen?

Eindredactie: Suzanne Brink