Journalistieke doorzetters zijn nodig

Waarom het niet goed komt met toezicht in de cultuur zolang de werkomstandigheden zo beroerd zijn, en het geld zo tekortschiet.

Persberichten

De kunstwereld heeft oplettende journalistiek nodig. Word daarom lid als organisatie en stuur je persberichten in. Cultuurpers verspreidt je nieuws een heel jaar onder 20.000 websitebezoekers (90.000 views) per maand, plus onze socials, zoals deze nieuwsbrief, die zeer goed gelezen wordt. Lees hier meer over een ‘Cultureel lidmaatschap’.

Doe dus ook mee met deze groeiende groep cultuurorganisaties met een hart voor onafhankelijke journalistiek!

Ministerie van OCW

“Minister Gouke Moes heeft besloten tot de teruggave op basis van het advies van de onafhankelijke Commissie Koloniale Collecties. Deze collectie is een belangrijke bron in het onderzoek naar de evolutie van de mens. Belangrijke stukken uit de Dubois-collectie zijn een schedelkapje, een kies en een dijbeen die worden toegeschreven aan een Homo erectus, een mensachtige die een schakel is tussen de aap en de mens.” Dubois collectie terug naar Indonesië

“Het museum verkeert al langere tijd in financieel zwaar weer. Om de collectie bij elkaar te houden en te voorkomen dat er onderdelen verkocht moeten worden, zijn de collectie en museumgebouwen aan de Staat overgedragen.” Museum Panorama Mesdag wordt rijksmuseum: uniek erfgoed behouden

Auteursbond

“We weten al langer dat vertalers structureel onderbetaald worden. Helaas is het moeilijk om daar verandering in te brengen, omdat de vertaler een zwakke positie heeft ten opzichte van de machtige uitgeefconcerns. Boekvertalers zijn vaklieden met een grote liefde voor boeken en taal, maar ze worden genoodzaakt hun inkomen met ander werk aan te vullen, hun kwaliteitsstandaard te verlagen of helemaal te stoppen met vertalen.” ‘Goede honorering voor vertalers is bittere noodzaak!’ – Boekvertalers staan onder druk

Holland Festival

“Het grote publiek kan haar muziek kennen van films als Joker (2019), waarvoor ze een Oscar won, TÁR (2022) of de HBO-dramaserie Chernobyl (2019). Deze maand ging op het filmfestival in Toronto HEDDA in première, de radicale bewerking van Henrik Ibsens toneelstuk met muziek van Guðnadóttir.” Hildur Guðnadóttir associate artist Holland Festival 2026

Matzer

“Jam Karet is een voorstelling over identiteit en het verlangen om opnieuw te mogen beginnen. Actrice Kyra Bououargane en danseres Romee van de Meent geven samen vorm aan Varo’s innerlijke wereld – een plek vol duistere humor en verbeeldingskracht, waar de tijd lijkt stil te staan.” Jam Karet, een voorstelling over identiteit en de wens opnieuw te mogen beginnen

Raad voor Cultuur

“Veel Raden van Toezicht in de sector vervullen zorgvuldig en adequaat hun rol. Maar zwaardere eisen uit samenleving en politiek maken dat hun werk uitdagender is geworden.” Toezicht op culturele organisaties kan en moet beter

“Dit advies is tot de overdracht vertrouwelijk gebleven. Nu minister Gouke Moes het besluit heeft genomen dat collectie en gebouw worden overgedragen, maakt de raad zijn advies openbaar.” Raad voor Cultuur openbaart vertrouwelijk advies Panorama Mesdag

Amsterdam Museum

“Op 27 oktober 2025, precies op de 750ste verjaardag van Amsterdam, opentAmsterdam in Motion in de Zuiveringshal Oost van Westergas. Blikvanger is ’s werelds grootste multimediale maquette van een stad. In meeslepende projecties hierop beleven bezoekers de ontwikkeling van Amsterdam: van dorp aan de Amstel in 1275 tot de metropool van morgen.” Amsterdam in Motion:’s werelds grootste multimediale maquette van een stad opent op 750ste verjaardagvan Amsterdam

ILFU

“Het is tijd om de straat op te gaan, niets doen is geen optie meer,” aldus Jessica van Geel, schrijver en historicus. “De geschiedenis leert ons dat als ze boeken gaan verbieden, ze uiteindelijk ook mensen verbieden.” Veel animo voor Lezersmars | zaterdag 20 september Jaarbeursplein

Plein Theater

“De tentoonstelling biedt een inkijk in het werk van Nederland Wordt Beter en in de bredere strijd tegen racisme die de beweging de afgelopen jaren samen met andere organisaties voerde. De tentoonstelling is een oproep aan de volgende generatie om het stokje over te nemen en door te strijden.” Nederland, word beter! – De impact van 15 jaar Zwart activisme

Akademie van Kunsten

“Hamel is sinds 2015 lid van de Akademie van Kunsten en brengt ruime ervaring mee in de functie. Van 2023 t/m 2025 was hij vicevoorzitter van het bestuur van de Akademie van Kunsten en de afgelopen jaren zette hij zich in voor activiteiten die kunst en wetenschap met elkaar verbinden.”

Micha Hamel per 1 oktober nieuwe voorzitter Akademie van Kunsten

Sjarel Ex e.a.

“Het gaat niet alleen om de inhoudelijke gronden van dit besluit, maar vooral ook om de wijze waarop de Raad van Toezicht het proces heeft ingericht en gecommuniceerd. Vooralsnog ontbreekt een onafhankelijke en transparante toetsing van de bevindingen, terwijl de publieke verantwoording uiterst beperkt blijft.” Open Brief aan Toezichthouders Nederlands Fotomuseum

---

Cultuurpers is er niet alleen voor kunstbedrijven die de kritische journalistiek over kunst en cultuurbeleid bij Cultuurpers steunen.

Ook als lezer kun je laten zien dat je onafhankelijkheid belangrijk vindt en ons steunen. Want we beloven ook dat deze nieuwsbrief altijd door zelfdenkende mensen geschreven zal blijven.

Word lid via iDeal

Je kunt ook via substack lid worden. Zelfde voorwaarden, andere weg:

Beste lezer,

Dat het niet goed gaat met besturen en toezichthouders in de culturele sector, is een understatement. Vanaf de eerste jaren in ons bestaan was Cultuurpers erbij om verslag te doen van situaties waarin amateurisme en overmoed grote schade veroorzaakten. Ik noem de Theaterbon, waarvan de reserves in een IJslands sinkhole verdwenen, de autohandelaar die het Orkest van het Oosten ophief, het Grand Theatre dat aan mismanagement ten onder ging, een mecenas die zich verslikte in musicalsubsidies, koehandel met festivalsubsidies. En dan deze best grote beerput over de manier waarop in Amsterdam omgegaan werd met een melding van ernstig grensoverschrijdend gedrag: Verkracht? Volgens de protocollen niet.

De inhoud van het advies dat de Raad voor Cultuur deze week uitbracht over het Toezicht in de sector, is dus niks nieuws. Ik vertaalde de best vileine formuleringen waar voorzitter Kristel Baele beroemd om is, in klare taal: Raad voor cultuur vernietigend over Code Cultural Governance.

Slaafvrije kunst

Maar het gaat niet alleen om de codes, die met de tijd steeds omvangrijker worden, in steeds wolliger omschrijvingen waarin kool en geit eigenlijk vooral gespaard worden, en het doel uit zicht raakt. Is het niet gewoon een kwestie van fatsoen? Hebben we niet genoeg aan een keurmerk ‘Slaafvrije kunst’, waar ik een paar jaar voor het verschijnen van de Fair Practice Code voor pleitte?

Veel van de ellende in de culturele sector valt terug te voeren op erbarmelijke werkomstandigheden. Onder druk van steeds lagere subsidiebedragen en afnemende publieksinkomsten blijft iedereen zich in duizenden bochten wringen om toch vooral kunst te blijven maken. Dat gebeurt onder steeds grotere druk, met steeds minder geld en in steeds grotere kwetsbaarheid.

Dat het misging bij de Jakop Ahlbom Company was dus een ongeluk waar je op kon wachten. Om de enorm arbeidsintensieve producties voor een minimaal bedrag mogelijk te maken koos het gezelschap voor het inhuren van jonge werkers en werd een stagiaire ingezet als volwaardige werknemer. Bij een overnachting werd gekozen voor een dubieus ‘hotel’ met kamers ter grootte van een tweepersoonsbed. Alles om de kosten laag en de tournee betaalbaar te houden. Dat wisten de subsidiënten ook, en toen het een keer mis ging, werd het onderzoek dat een journalist ernaar deed tegengewerkt. Verkracht? Volgens de protocollen niet.

Monsterklus

Ingrid van Frankenhuyzen heeft een monsterklus geklaard. Ruim anderhalf jaar doorzetten waarbij ze niet alleen formeel werd dwarsgezeten door de gemeente en andere betrokkenen, maar ook aangetast werd in haar goede naam, door een advocaat die ingezet werd om publicatie van onderzoek naar openbare bronnen te verhinderen.

Deze gang van zaken is met geen code te voorkomen. Daar heb je een mentaliteitsverandering voor nodig. En hernieuwd respect voor de rol van kritische en onafhankelijke journalistiek.

Ellendige toestanden zijn funest voor de reputatie van de culturele sector, maar voorkom ze dan, in plaats de boodschapper, de journalist, de schuld te geven. Want die werkt vanuit liefde voor kunst, liefde voor de sector, omdat kunst zeker in deze tijd van vitaal belang is voor overleven.

Wij worden er niet rijk van. Sterker nog: dit kost alleen maar geld, dus vertrouw erop dat dit uit noodzaak gebeurt.

Kijk naar al dat moois

Want er gebeurt zoveel moois! Bijvoorbeeld dat initiatief om een opera te maken van de Ghijsbrecht. Waarom is dat niet 300 jaar geleden al gebeurd, vraag ik me af. Want elk ander groot theaterstuk is al ooit bewerkt tot opera. Reden genoeg voor aandacht, met dank aan Rudolf Hunnik: Gijsbrecht van Aemstel voor het eerst opgevoerd als opera.

En wat te denken van boeken? In het weekend waarin politiek Den Haag definitief stikte in de eigen fascistische frame rondom een verzonnen probleem over de kwetsbaarste mensen in ons land, ging ILFU van start met een lezersmars en een festival waarin het ook eens ging om de minder voor de hand liggende schrijvers. Suzanne Brink, schrijver, journalist en eindredacteur van deze nieuwsbrief, ging op zoek naar de schrijvers die niet door iedereen geïnterviewd worden: Uitverkocht ILFU Boekfest is het allerleukst als je stukgeinterviewde schrijvers mijdt.

Ook zin in, een gesprek met Autran Dorado en diens hertaler: Bedwelmend meesterwerk Autran Dourado opnieuw vertaald.

Dank!

Er is zoveel moois en waardevols dat we met zijn allen kunnen maken en zien. Kunnen we er alsjeblieft voor zorgen dat we elkaar daarin blijven steunen, en ons niet door de omstandigheden laten verleiden om met onderbetaling, oneerlijke behandeling en achteloosheid elkaar kapot te maken?

Dank dat je helemaal tot hier gelezen hebt. Als je het belangrijk vind dat we er zijn, steun ons dan met een extra donatie, of geef een lidmaatschap cadeau.

Met hartelijke groet,

Wijbrand Schaap, Hoofdredacteur

Hieronder, na de betaalknop, een nuttig handboek om AI gegenereerde beelden te leren herkennen, en een prachtig antwoord op Paul Sebes door FixDit. Plus een verzoek om mee te werken aan een project van de School voor Journalistiek.