Klappen voor leiders

Moeten leiders moreel zijn, een moraal stellen, of zich moreel gedragen en wat heeft de kunst daar eigenlijk mee te maken? En Zomergasten. En diefstal door AI.

Persberichten

Na de vakantie een frisse start? Word lid en stuur je persberichten in. Cultuurpers verspreidt je nieuwsbrief een heel jaar onder 20.000 websitebezoekers (90.000 views) per maand, plus onze socials, zoals deze nieuwsbrief, die zeer goed gelezen wordt. Lees hier meer over een 'Cultureel lidmaatschap'. Doe dus ook mee met deze groeiende groep cultuurorganisaties met een hart voor onafhankelijke journalistiek!

Circolo

“Volgens het festival is spelen niet zomaar amusement, maar een universele taal waarmee circusartiesten de kijk op de wereld uitdagen en verbreden. Door middel van indrukwekkende acts en onverwachte ontmoetingen biedt het festival een dringend tegengeluid in een samenleving waarin ernst steeds vaker overheerst.” Festival Circolo 2025: speelsheid als tegengif

November Music

“De Franse trompettist Ibrahim Maalouf vertolkt een nieuwe versie van zijn meesterwerk Kalthoum, opgedragen aan de gelijknamige Egyptische zangeres. Zanger Thomas Azier presenteert nieuwe, avontuurlijk songs met toevoeging van strijkers en elektronica. Emine Bostanci schrijft een filmische compositie voor uiteenlopende strijkinstrumenten uit Turkije en het Midden-Oosten.” November Music 2025 – 7 tot en met 16 november 2025 in ‘s-Hertogenbosch

Cultuurpers is er niet alleen voor kunstbedrijven die de onafhankelijke journalistiek over kunst en cultuurbeleid bij Cultuurpers steunen.

Ook als lezer kun je laten zien dat je onafhankelijkheid belangrijk vindt en ons steunen. Want we beloven dat deze nieuwsbrief altijd door zelfdenkende mensen geschreven zal blijven worden.

Word lid via iDeal

Je kunt ook via substack lid worden. Zelfde voorwaarden, andere weg

Waar heb ik voor geklapt?

Beste lezer,

Wat is moreel leiderschap eigenlijk? Ik heb samen met een vol Paradiso geapplaudisseerd toen Karin Amatmoekrim de politiek ertoe opriep bij haar inzet voor het Paradisodebat, maar vraag me sindsdien af waar ik eigenlijk voor klapte. Gaat het om leiders met een duidelijke moraal? Zo ja: welke moraal dan? Die vervolgvraag werd niet gesteld, maar hij is wel wezenlijk voor het culturele debat.

Je kunt de SGP bijvoorbeeld geen moraal ontzeggen, en Geert Wilders zit ook vol morele dingen. Op de een of andere manier denk ik niet dat Amatmoekrim tot zulk moreel leiderschap opriep

Politici zien een toeschouwer. (Foto door Wijbrand Schaap)

Wie in ieder geval geen enkele moraal heeft, is VVD’er Van den Burg, die zichzelf tijdens het debat flink overschreeuwde. Aangezien hij staat voor wat de VVD de afgelopen decennia in Nederland heeft aangericht, is hij het levende bewijs dat moraal en leiderschap slecht samengaan. Hoe minder moreel, hoe meer leider.

Asociale media?

Krijgt een samenleving de leiders die ze verdient, of bepalen leiders de samenleving? Lastige vraag. In het leven van alledag behandelen mensen elkaar meestal beschaafder dan in de politiek. De politieke omgangsvormen lijken meer op hoe mensen online met elkaar omgaan: glashard in regelgeving, immoreel in sociale interactie, agressief in kritiek. Komt dat doordat de politiek in plaats van met echte mensen te praten op social media de samenleving verkent?

Misschien gaat het dus niet om moreel leiderschap, maar om leiders die te voet of op de fiets naar de markt gaan en - komt-ie - naar ruimtes waar de samenleving cultureel samenkomt. Naar sportarena's, kerken en buurthuizen, maar ook naar theaters, bioscopen en musea. Leiders die buiten hun gepantserde auto’s, parlementaire gebouwen en vertrouwde omgeving durven treden om de gevolgen van hun besluiten in de praktijk te zien.

Zoomvergadering

Juist in een tijd waarin AI ons allemaal lijkt te vervangen, is die kleinschalige, fysieke aanwezigheid essentieel om het vertrouwen weer te herstellen.

Hoe dan ook: vooral de VVD en SGP gedroegen zich maandag in Paradiso als totale vreemdelingen die op geen enkele manier echt contact zochten. Alsof ze in een zoomvergadering zaten. Mijn commentaar was terughoudend: Paradisodebat ontaardt na krachtige statements ook dit jaar in politiek millimeterspel. Ik wil nog zeggen dat het nu meer dan ooit de taak van de kunsten is om de moraal te bevragen en niet te bepalen. Dat deed Euripides met zijn toneelwerk, deden de Beatles met hun muziek, en doet Banksy met zijn beelden.

Even Apeldoorn bellen

De vraag over hoe moreel leiderschap eruit zou moeten zien kun je ook toepassen op de kunst. Waarom moet het Paradisodebat in Amsterdam gehouden worden bijvoorbeeld? Alleen omdat het ‘Paradisodebat’ heet? Willem-Jaap Zwart, Enschedeër, vindt er iets van: Waarom blijft het Paradisodebat in Amsterdam hangen?. Hij heeft vanuit de regio ook zijn bedenkingen over de lobby van het Van Gogh Museum om een tamelijk extreme subsidieverhoging: Het Van Gogh Museum vraagt om meer subsidie – maar de rest van Nederland kijkt hoofdschuddend toe.

Typisch geval van het ontbreken van moreel leiderschap.

Kijkcijferhit

Na vijf moeizame afleveringen Zomergasten had het gesprek met Herman Koch een mooie finale kunnen zijn, maar het werd helemaal niks: Herman Koch en Griet Op de Beeck sluiten Zomergasten 2025 af met drie uur die nergens over gaan.

De teleurstelling onder de kijkers blijkt ook uit de lagere kijkcijfers voor deze laatste recensie. Waar het debacle met Halsema vorige week nog 42.000 lezers trok, blijft de teller nu bij een paar duizend hangen. Is dat erg? Wel als je van kijkcijfers afhankelijk bent. Cultuurpers is dat minder dan de NPO.

De vraag is of dit beroerde seizoen het einde wordt van het langlopende toonbeeld van slow television. De VPRO had gezocht naar een aansprekende gastgever en meende die in Op de Beeck gevonden te hebben, maar een schrijver is niet per definitie ook iemand die een goed interviewer is.

Moet er volgend jaar een onbekende interviewer (m/v/x) komen, die wel in staat is om de gasten tot hun recht te laten komen? Of moet de VPRO kiezen voor usual suspects als Gijs Groenteman of Femke van der Laan? Ik stem voor Willemijn Veenhoven, de goed luisterende, maar ook kritische en bovendien zelfrelativerende radio-interviewer van Kunststof en Spijkers met koppen. Wat vind jij?

En wat fijn dat je helemaal tot hier gelezen hebt! Doneer hier.

Dank voor het lezen!

Wijbrand Schaap, Hoofdredacteur

De PS-jes: Lees onder de betaalmuur waarom een basisinkomen helemaal niet kansloos is, en hoe criminelen nu dreigen om kunst aan AI te voeren.