Over Eus en het liftwindjeseffect
Er gebeurt hier in vakantietijd nog van alles. Zo hadden we 12.000 lezers in één dag. En lazen we boeken. En was er een rel. Of twee.
Persberichten
Eerst aandacht voor onze leden. Jouw persbericht ook hier? Cultuurpers verspreidt ze - voor een werkelijk ‘hilarisch’ bedrag - een heel jaar onder 20.000 websitebezoekers (90.000 views) per maand, plus onze socials, zoals deze nieuwsbrief, die zeer goed gelezen wordt. Neem dus een 'Cultureel lidmaatschap'! Doe dus ook mee met deze groeiende groep cultuurorganisaties met een hart voor onafhankelijke journalistiek!
Plein Theater
“Het Plein Theater staat midden in een Amsterdamse volksbuurt. Voor mij als blazer (klarinettist) leek het leuk om instrumenten uit een harmonieorkest in de spotlight te zetten in ons eerste festival. Ik hoop hiermee de mensen die komen luisteren een coherent en divers programma te bieden en ook te inspireren zelf te beginnen met het bespelen van een blaasinstrument!”
NIEUWE NOTEN AMSTERDAM EN HET PLEINTHEATER PRESENTEREN HET EERSTE ‘BLAD & BLAZERS FESTIVAL’
Raad voor Cultuur
“Om te voorkomen dat waardevol erfgoed uit deze periode ongezien of willekeurig verdwijnt, is meer kennis, erkenning én draagvlak nodig. Met het aanwijzingsprogramma wil de minister een eerste stap zetten richting meer positieve aandacht, waardering en behoud van dit relatief jonge erfgoed.” Raad voor Cultuur adviseert over aanwijzing eerste Post 65-monumenten - Cultuurpers
Cultuurpers is er niet alleen voor kunstorganisaties. Zij steunen Cultuurpers wel omdat zij zeker behoefte hebben aan onafhankelijke journalistiek over kunst en kunstbeleid. Cultuurpers voorziet daar al 15 jaar in. Als lezer kun je ook steun geven. Dat kan via onderstaande link.
Je kunt ook via substack lid worden. Zelfde voorwaarden, andere weg
12.000 lezers, dus
Beste lezer,
Als het over kunst gaat, zal Cultuurpers vaker over de cultuur van de televisie schrijven. Niet alleen vanwege de kijkcijfers, hoewel het lekker is om weer eens in één dag 12.000 lezers te hebben voor één verhaal. Dat krijg je ervan als je over Zomergasten schrijft. Vorige jaren was dat ook steevast aanleiding voor exploderende bezoekcijfers, hopelijk mede omdat Cultuurpers op andere dingen let dan de meeste tv-recensenten. Leuk om als een van de weinigen de grote zaal van het Muziekgebouw te herkennen als het decor van twee edities: Muziekgebouw grote verliezer bij glorieuze start van #Zomergasten 2023 onder Theo Maassen. (het decor is nu gemaakt van afvalmateriaal.)
Dat Theo Maassen vrouwen niet uit liet spreken viel me al op voordat hij geschorst werd omdat hij losse handjes zou hebben: In #Zomergasten 2023#6 stelde de gast, Alida Dors, de beste vragen. Moest ik toch even zeggen.
Foei Eus!
En nu heeft Zomergasten dus een nieuwe rel te pakken. Gast Eus is voor de voeten geworpen dat hij zich aan heeft gesloten bij de kritiek op Matthijs van Nieuwkerk. Je weet wel, die die man die dankzij een afgebeulde redactie (Lees Dieuwke Wynia) de best bekeken cultuurshow op de Nederlandse TV bracht, tot het aantal huilende en beschadigde redactiemedewerkers zo groot werd dat de directie geen doofpot meer kon vinden die groot genoeg was.
Welnu. Eus had er ook iets over gezegd, maar dat bleek niet helemaal te kloppen en nu geeft een koor aan boze mannen op commerciële zenders hem de schuld van het ‘cancelen’ van Matthijs. Juist nu er weer over de voorspelbare terugkeer van het heilig verklaarde icoon wordt gespeculeerd.
Dus moet nu Eus gecanceld. Die hoort toch al minder bij het clubje met opvallende gelijkenissen in uiterlijk en achtergrond. Zoals de man over wiens leiderschap later nog vast interessante boeken gaan worden geschreven: Ook Jan Slagter breekt met Eus | Shownieuws.
De virale recensie
Enfin, dit incident speelde dus een rol bij de Zomergasten van 27 juli. Lees hier het stuk dat tot vandaag alweer tegen de 13.000 lezers trok: Gepantserde Griet Op de Beeck was niet nieuwsgierig naar Özcan Akyol in eerste Zomergasten van 2025 - Cultuurpers
Misschien heeft Eus wel gelijk, als hij zegt dat hij altijd een buitenstaander zal blijven. Misschien kunnen we wat met de observatie die hij deed naar aanleiding van het fragment over Rodaan al Galidi: dat je altijd vreemdelingen nodig hebt om door hun ogen naar jezelf te kunnen kijken.
Donker op de rand
En dan is er nog die andere zaak, waarin verraad een rol speelt: het plotselinge ontslag van Birgit Donker bij het Fotomuseum. Een ontslag zonder de inmiddels gebruikelijke zwijggelden en non-disclosure-agreements, maar met een uiterst curieuze beschuldiging door de Raad van Toezicht van het museum. Birgit zou een rapport niet overhandigd hebben (wat zij zelf ontkent). Daardoor was de Raad volgens eigen zeggen niet op de hoogte van de onrust onder leden van de oude garde van het personeel. Die oude garde, die eerder in een opvallend artikel in de Volkskrant hun hart hadden gelucht over vooral de nieuwe koers die Donker was ingeslagen met het eerst nogal ingeslapen fotoarchief.
Nu zou ik de laatste kunnen zijn om het op te nemen voor Donker, als het om leiderschapsstijl gaat, want het door haar per e-mail aangezegde massaontslag van 70 freelancers van de kunstredactie van NRC was in 2008 de grootste aaanleiding voor het oprichten van Cultuurpers. Zo’n massa-ontslag per e-mail was één keer eerder gedaan door briefjesschrijver Jan Dijkgraaf toen hij NS-blad Rails ten grave mocht dragen, dus de verbijstering bij de Freelancers Associatie, waar ik toen bestuurder was, was groot. Nu, 17 jaar later, ben ik vooral dankbaar.
Die eerdere noodsprong van de toenmalige NRC hoofdredactie waar Donker deel van uitmaakte, is ook niet te vergelijken met de oekaze van de toezichthouder bij het Fotomuseum. Het is vooral weer een nieuw voorbeeld van een paniekreactie bij een Raad van Toezicht vol met personen met een grote naam, die - uit vrees voor eigen reputatieschade - het management, en daarmee de instelling, voor de bus gooit. (lees hier over de problemen)
O, nee, niet weer
Dat de raad iemand uit eigen gelederen aanstelt om het management op zich te nemen is in strijd met de governance code, en iets dat eerder al tot blijvende ellende leidde bij de Reisopera: Van ‘artistiek leider’ tot ‘adjunct directeur artistieke zaken’: wat is de functie van Josef Fuchs bij de Nederlandse Reisopera? - Cultuurpers.
Op LinkedIn volgt Guido van Nispen de zaak nauwgezet. Via Cultuurpers volgen we de toezichthouders in de culturele sector ook al een tijdje.
We kunnen nu stellen dat het systeem onverenigbaar is met een kunstwereld die tegelijk ook dynamisch moet zijn, en waar kunstenaars risico's moeten nemen. Dat de raden vervolgens niet in staat zijn om misstanden zoals bij ITA te voorkomen of aan te pakken, maar juist kiezen voor doofpotten, zwijggeld en dure advocaten die op de pers worden afgestuurd, is een verder veeg teken.
Dit najaar wordt mogelijk een nieuwe ‘code’ gepubliceerd. De vraag is of zo’n code iets kan veranderen, als het met de vorige code ook al niet lukte.
Weinig opwekkend nieuws, deze keer, maar prijs je gelukkig dat je die bosbrand op Sardinië hebt overleefd.
Dank dat het tot hier volhield!
Fijn dat je meeleest!
Wijbrand Schaap, Hoofdredacteur
PS: Constant Meijers reageert
In juni publiceerden TivoliVredenburg-directeur Jeroen Bartelse en Paul Adriaanse van de Universiteit Utrecht een uitgebreid voorstel voor een nieuwe aanpak van de subsidieverdeling. Deze week reageerde Constant Meijers (o.a. Theaterkrant) op dat idee: “Een systeem met intendanten – ‘gezaghebbende experts’ om Bartelse & Adriaanse te citeren – maakt het gehele beoordelingsproces vele malen eenvoudiger, rechtmatiger, legitiemer, doelmatiger en transparanter.” Als peer review niet kan, laat de intendant spreken! Mijn reactie op het subsidieplan van Bartelse en Adriaanse
PPS: Vakantielectuur (1)
Rechts Amerika heeft belachelijk veel boeken verboden. Kennelijk zijn ze als de dood voor de revolutionaire waarde van The Kite Runner en Het Dagboek van Anne Frank: Banned Books List 2025 - PEN America. Je vraagt je af waarom MAGA zo gelooft in de dreiging die van boeken uitgaat. In The Atlantic kun je lezen waarom. Ik deel deze bespreking door een Shakespearekenner van een boek dat Trump en zijn trawanten geïnspireerd schijnt te hebben. Het boek verdween pas van de site van Amazon toen de auteur ernaar vroeg.
Met complottheorieën speelt altijd het liftwindjeseffect. Wie het eerst beschuldigend rondkijkt wanneer in de lift een wind wordt geroken, is meestal degene die hem liet. Wie boeken wil verbieden is mogelijk zelf ooit door een boek op een idee gebracht. Soms zijn dat terroristen: “Ik zou graag willen weten of Stephen Miller, de adviseur van Trump die verantwoordelijk is voor het recente harde optreden tegen immigranten in Los Angeles, de roman van Pierce heeft gelezen. We weten wel dat hij e-mails naar Breitbart News heeft gestuurd waarin hij Jean Raspails roman The Camp of the Saints uit 1973 aanbeveelt, een roman die door het Southern Poverty Law Center wordt omschreven als “een soort anti-immigratie-analogon van The Turner Diaries”. Op de website van het centrum wordt nog steeds gewaarschuwd voor de gevaren van beide boeken.” What to Do With the Most Dangerous Book in America
PPPS: Vakantielectuur (2)
Over macht van kunst gesproken: van uitgeverij Nijgh en Van Ditmar kreeg ik een ‘manifest’ toegestuurd van Cathelijne Blok, met als titel: ‘Een wereld zonder kunst is een wereld zonder ziel’. De tekst, voldoende voor een middellange substack, is een pleidooi tegen een wereld zonder kunst.
Het lezen van het manifest voelt een beetje als een terugkeer naar 2010, toen in reactie op de bezuinigingen van het eerste VVD-PVV kabinet elke dag wel een pleidooi voor de waarde van kunst in de krant of online verscheen. De vraag doemt ook nu op, tegen wie Blok zich richt, want voor zover bekend wil niemand, geen regering, op de Taliban in Afghanistan na, een wereld zonder kunst. Wat veel overheden wel willen, is een wereld zonder opstandige, schurende en rebelse kunst. Kunst die vaak in de verdrukking zit, die vaak steun nodig heeft.
Over die kunst gaat het dan ook in dit manifest. Moge een volgende druk uitkomen, voeg dan graag het woord ‘schurende’ aan ‘kunst’ toe? Is echt sterker. Het boek verdient het, wat Cathelijne Blok weet in een mooi en bevlogen pleidooi allerlei rebelse kunst met elkaar te verbinden.
PPPPS: Vakantielectuur (3)
Aan het Lago Maggiore ligt een bedevaartsoord waar ik nog nooit van had gehoord. Monte Verita, in het Zwitserse plaatsje Ascona, blijkt gesticht door Nederlandse hippies, die aan het eind van de negentiende eeuw in eenvoudige kleren en sandalen de wereld rondtrokken en hun evangelie van spiritualiteit, veganisme en vrije seks via ‘brochures’ aan de man brachten, vooral in de warmere streken, waar toen net het toerisme van de grond kwam.
Auteur Frank Bokern, die eerder ook mooi schreef over achterstandswijken, schreef een meeslepend boek over mensen als Frederik van Eeden, die altijd in enige mate worstelden met de consequenties van hun preken. Vanuit Ascona signaleert Bokern een beweging van verlichte en soms ontspoorde zielen die met hun levenswijze een geweldige aantrekkingskracht hadden op kunstenaars, mecenassen, nouveau riche (in die volgorde) en uiteindelijk ook de Nazi’s.
Het is een heerlijk boek, en je krijgt als vanzelf de neiging om je bulletjes te pakken en af te reizen naar de legendarische plaatsen waar zich het hippiedom het eerst ontwikkelde, lang voordat de bloemenkinderen bij ons op de Dam gingen slapen, lang voordat de anti-vaxxers het ministerie van volksgezondheid in de VS overnamen. De eerste hippies, Frank Bokern | 9789028243033 | Boeken | bol