Vrije poppen

Met scheve poppen, scheve sekseverhoudingen en scheve redeneringen, plus gebak

Beste lezer

Gisteren, woensdag 3 april, hoorde ik een Amsterdamse cultuurwethouder zeggen dat hij poppentheater in Oost veel leuker vond dan een voorstelling van ITA, dat hij kwalificeerde als 'te intellectueel'. Nu was hij dus niet 'hoofdsinterklaas' Touria Meliani, die voor zo'n uitspraak onthoofd zou worden, maar 'hulpsinterklaas' Jan-Bert Vroege, stadsdeelwethouder in Amsterdam-Oost met cultuur in de portefeuille.

Hij opende het Queering Puppets Festival in het Plein Theater en zei er maar gelijk bij dat hij moeite had met de term 'queering', omdat hij dacht 'dat het alleen maar over homoseksuele poppen zou gaan'. 

Jose Navarro opent het festival met een Peruviaanse Scharendans. Foto door Wijbrand Schaap

Dat het begrip 'Queer' inmiddels voor veel meer staat dan alleen seksuele geaardheid, had mede-organisator Cat Smits daarvoor al duidelijk gemaakt: "Queer en het daarvan afgeleide werkwoord 'Queering' werd oorspronkelijk gebruikt voor het trotseren van de gender- en seksualiteitsnorm, maar het is steeds meer een parapluterm geworden waarin de norm op allerlei manieren wordt uitgedaagd en getrotseerd."

Bert en Ernie

Voor de stadsdeelwethouder begon dat al, zo vertelde hij, met de Sesamstraatfiguren Bert en Ernie, twee mannen die al zestig jaar met elkaar samenwonen: iets waar niemand in de conservatieve wereld zich druk over maakt. 

Poppen kunnen dingen doen die mensen niet mogen, ontdekte Cat Smits tien jaar geleden in Iran, waar poppen op het toneel konden dansen, onthullende kleding konden dragen en zelfs (via de poppenspeler) een sigaret konden opsteken, terwijl kort daarvoor vier jongeren tachtig stokslagen hadden gekregen voor het dansen op de wereldhit 'Happy'. 

In Nederland is poppentheater helaas alleen het domein van kindertoneel. Misschien, zo zei Cat later tegen me, omdat we geen woord hebben als 'puppets', iets wat in de Engelse taal ook gebruikt wordt voor alles wat geen kinderspeelgoed is. 

Weet jij een goed woord voor volwassen stokfiguren dat makkelijker bekt dan 'Marionet'?

120 vrouwen

Vorige week donderdag was het poppenkast in het Mauritshuis. De wereldpers was aanwezig: veel mannen, dus. Want het ging over de oerman van de Nederlandse 17e eeuw. Potters Stier bleek een Brits broertje te hebben, en de komende maanden kan iedereen zien hoe het nieuwe setje wordt opgeknapt.

Dit nieuws werd luid loeiend in de ochtend gepresenteerd en alle kranten schrijven erover. Een paar uur later zat ik een etage hoger in hetzelfde Mauritshuis bij de presentatie van een onderzoek naar de positie van vrouwen in de beeldende kunst. In de zaal 120 vrouwen. Vrijwel geen man aanwezig. Hoe dan ook: minstens honderd vrouwen zagen toe hoe tijdelijk demissionair Staatssecretaris Fleur Gräper het onderzoek in ontvangst nam. Het bevat schokkende conclusies over inkomensverschillen in de kunst. Iets wat overigens ook mannen betreft. Zij mogen dan gemiddeld 20% meer inkomen hebben dan hun  vrouwelijke collega's, dat gemiddelde inkomen is voor beiden bedroevend: Het ligt bijna veertig procent onder het gemiddelde van de hele creatieve sector. In een omgekeerd geval zouden de poppen aan het dansen zijn.

16.900 euro

"Vrouwelijke beeldend kunstenaars hadden tussen 2017-2021 gemiddeld een bruto jaarinkomen van 16.900 euro. Mannelijke beeldend kunstenaars hebben gemiddeld een bruto jaarinkomen van 20.200 euro. Dat is een verschil van bijna 20 procent. Een uitzondering is de leeftijdscategorie 35 tot 44 jaar, daar hadden vrouwen een hoger inkomen omdat zij dan vaker een tweede baan hebben."

Ook nodig, want 21% van de vrouwelijke kunstenaars verdient minder dan 2000 euro per jaar, tegen 14% van de mannen. Over het algemeen verdient 71 procent van de vrouwen en 62 procent van de mannen minder dan 20.000 euro per jaar. 

Niet tekenen onder je schilderij

Nog altijd hebben mannen het voor het zeggen in de beeldende kunst, zien de onderzoekers. Vrouwen kunnen ook beter geen kinderen krijgen, want de kunstsector zit niet op moeders te wachten, vertelden enkele aanwezigen. Bij opdrachten wordt zelden rekening gehouden met kinderopvang en zwangerschap, residenties in het buitenland gaan uit van kinderloze vrijgezellen. 

Mannen krijgen ook meer subsidie. Er is een lichte positieve tendens te zien, maar het verschil met vroeger eeuwen is nog te klein. De eeuwen waarin vrouwen zich niet met kunst mochten bezighouden, en hun werk dus zagen toegeschreven aan echtgenoten, broers en andere mannen. 

Buiten de zes inmiddels aan vrouwen toegeschreven schilderijen in het Mauritshuis zijn er nog meer die mogelijk door vrouwen geschilderd zijn. Maar de makers ondertekenden zelden hun werk als vrouw, vanwege de repercussies.

Belangrijk is het precaire bestaan van iedereen in de kunsten. Mensen die kunst maken zijn niet alleen arm, ze worden ook nog eens door de politiek - en dus de samenleving - niet serieus genomen. Daar zit dus een kruispunt (intersectie) van ellende. Machteloosheid zorgt ervoor dat je gaat onderzoeken waar de macht ligt die bestreden moet worden. 

Tom Poes

Onze vaste essayist Erik Akkermans kwam tijdens Pasen met gebak aan. Zijn column over een nieuwe visie op de economische rol van de kunsten ziet er smakelijk uit. Of dat ook in de politiek zal indalen?  "De cultuursector moet intussen zijn positie in de toekomstige economie beschrijven. Bijvoorbeeld aan de hand van de vraag: hoe zetten we een inhoudelijk rijk en veelzijdig cultuuraanbod neer als ‘sustainable goal’? Of de vraag: Hoe kunnen we de betekenis van cultuur economisch mee laten tellen, ook al ontbreken soms harde cijfers?"

Het gebaksmodel van Akkermans positioneert de kunsten als een laag room tussen harde lagen van arbeidsmarkt en economie: In de ‘tompouce-economie’ gaat cultuur voorop in groen.

Kaboom

Gelukkig is daar dit weekend Kaboom. Het animatiefestival dat in Utrecht met een straatgebeuren begint. Leo Bankersen schrijft heel wervend over Kaboom Animation Festival – alle hoeken van de creatieve verbeelding: "Tamelijk uniek is bijvoorbeeld de stijl van de met olieverf geschilderde animatie die de makers van Loving Vincent (2017) nu voor de tweede keer toepassen. Deze keer met The Peasants. Dit is het op een Poolse litaratuurklassieker gebaseerde drama over een boerenmeisje dat in 19e eeuw in een dorp vol afgunst en patriarchaat een eigen weg probeert te vinden. DK en Hugh Welchman draaiden de film eerst met acteurs, om daarna een internationaal team van zo’n honderd medewerkers dit beeld voor beeld in olieverf te laten overschilderen."

Kom daar maar eens om in tijden van DALL-E. 

Persberichten van onze leden

Het Nut.

"Wat gebeurt er als je je laatste adem uitblaast? Hoe ga je om met rouw en welke dingen zijn nou echt voor altijd? Gaan we ons massaal laten invriezen en wanneer ben jij onsterfelijk? Als er iets is dat eeuwig en onveranderlijk lijkt, dan is het wel de dood. Toch probeert de mens ook deze onontkoombare zekerheid te reguleren. Enerzijds door het leven te rekken, anderzijds door steeds meer zeggenschap te krijgen over het moment waarop de dood dan toch komt. Samen met bezoekers, spelers en makers duikt het NUT in de dood en de eeuwigheid tijdens de onderstaande voorstellingen in het voorjaar." Het NUT onderzoekt in 2024 ‘de toekomst van de dood’ met theaterproducties over einde en eeuwigheid. 

Interessant in dit verband is het artikel in The Guardian van deze week, waarin nieuwe wetenschappelijke inzichten worden vermeld die twijfels oproepen over de vraag hoe dood dood nu precies is: The new science of death: ‘There’s something happening in the brain that makes no sense’ | Death and dying | The Guardian.

Asko|Schönberg

"Voor City Life ging Steve Reich de straat op om de geluiden van New York op te nemen. Gesprekken, getoeter en alarminstallaties van auto’s, een heimachine, dichtslaande deuren, maar ook het kloppen van een hart. Gespeeld op samplers vormen die het fundament onder Reichs lofzang op de stad in een concert waarin hij centraal staat." 2 x Steve Reich en wereldpremière Tansy Davies: 18 april – Muziekgebouw

Universiteit Utrecht

"In deze praktische cursus maak je je als museummedewerker de recente inzichten eigen over het doen van wetenschappelijk onderzoek. Met die kennis kun je een gedegen onderzoeksopzet ontwerpen en een onderzoeksaanvraag formuleren toegesneden op het eigen onderzoeksgebied." "In onze musea ligt een schat aan nieuwe kennis en inzichten" 

Theater Kikker

"Dit is waar kunst groeit. De Nijverheid doet rauwe schoonheid bloeien en leven op één van de laatste, zeldzame rafelranden van onze stad. Je voelt je er direct thuis en geïnspireerd om je creatiefste zelf te zijn, of je nou een atelier hebt, komt optreden, een expositie bezoekt of gewoon een biertje komt drinken. Een makersstad als Utrecht kan niet zonder plekken zoals De Nijverheid.” De Nijverheid ontvangt Harm Lambers Bouwsteen voor Bijzondere Kunst in Utrecht 2024 

Ook meedoen? Word lid, als instelling.

Ik dank je dat je helemaal tot hier hebt gelezen. En weet ook dat het alleen kan dankzij de steun van lezers die doneren, lid zijn van Cultuurpers of een abonnement op deze nieuwsbrief hebben.

Het wordt lente. Een hartelijke groet,

Wijbrand Schaap

PS: Schonere slaapster? 

Suggestie: De schone slaapster heeft blijkt ook tot wonderen in staat. De Efteling heeft iets wakker gekust.  Enige ophef daarover in dromenland, meldt de NOS: "In de oude situatie waren wat schroeven en bouten in de constructie van Doornroosje zichtbaar. Die vallen nu meer weg", vertelt de Efteling-woordvoerder. Het spel met de zwaartekracht bleek geen 1 april-grap. Borstvergroting voor Doornroosje bij opknapbeurt kasteel in de Efteling. De reactie van de satirici van de Speld was grappig: Efteling-bezoekers verbaasd over penisvergroting Lange Jan

PPS: Best rechts?

Het scheefste stuk is voor de leden. \|/