‘Blijf preken voor eigen parochie’

Voor we het diepe in duiken, eerst aandacht voor de culturele instellingen die met hun lidmaatschap deze nieuwsbrief mede mogelijk maken. Wil je ook bij deze club horen? Neem een 'Cultureel lidmaatschap'!

European Cultural Foundation

"In totaal nemen 37 onafhankelijke kunstenaars en curatoren deel aan dit avontuur. Elk team volgt zijn eigen route en gaat op zoek naar nieuwe manieren van samenzijn. Onderweg denken de artistieke bemanningen na over een betere, eerlijkere en duurzamere toekomst voor Europa, die voor iedereen rechtvaardig en overvloedig is." The European Pavilion 2024: Liquid Becomings – Bootreizen op vier Europese rivieren van start

ZID Theater

"FATE biedt een flexibele training van vier maanden, met naast artistieke lessen ook aandacht voor cultureel ondernemerschap. Bovendien biedt het programma begeleiding en werkervaringsplekken voor wie zich achter de schermen wil ontwikkelen in productie, fondsenwerving of PR." ZID Theater presenteert de vierde editie van FATE: talentontwikkeling en training voor creatieve nieuwkomers! 

Fonds Podiumkunsten

"De commissie is onder de indruk van het klankspel dat Elisabeth Hetherington teweegbrengt bij het zingen. ‘Met een schijnbaar moeiteloze souplesse en helderheid beweegt zij zich door uiteenlopend repertoire van de renaissance, barok, tot de nieuwste gecomponeerde muziek. Elisabeth Hetherington schakelt met een verbluffende vanzelfsprekendheid tussen intiem en grillig, verstild en beweeglijk. Dit muzikale spel verrast de luisteraar, maakt haar uitvoeringen boeiend en verfrissend, en zet telkens weer de muziek in een nieuw perspectief.’ Sopraan Elisabeth Hetherington wint de Nederlandse Muziekprijs

Door lid te worden toon je als organisatie aan dat de onafhankelijke verslaggeving door Cultuurpers je aan het hart gaat. Doe dus ook mee. Juist nu. Het is maar 360 euro per jaar (als je omzet onder de 250.000 euro blijft, is het slechts 175 euro) !

(Lid worden als privépersoon kan ook, dan doe je al mee vanaf 5 euro per maand!)

Beste lezer,

"Ik hoef niet méér publiek dan een kerkkoor. Mensen verwijten mij weleens dat ik alleen maar preek tegen het kerkkoor ['Preaching to the choir' is de Engelse versie van 'preken voor eigen parochie', WS]. Ik hou enorm veel van het kerkkoor. Theater is voor ons een gelegenheid om bij elkaar te komen, elkaar in de ogen te kijken en elkaar te vertellen dat we er nog zijn. Dat we een groep zijn, en niet alleen. Dat we voort kunnen. Preken voor eigen parochie is nodig om onze eigen ideeën en overtuigingen te blijven bevestigen, liever dan dat we iets maken dat miljoenen mensen leuk vinden, en daarmee veel geld verdienen op een groot toneel."

Dit zijn de woorden van Guillermo Calderon, de Chileense theatermaker en schrijver waarvoor ik afgelopen weekend naar Kunstfest Weimar ging. We liepen elkaar mis, en over hoe dat ging kun je hier lezen: Calderons waarheid is een dode koe. 

Ik bracht dus twee dagen in best wel grote teleurstelling door, en maakte me boos over arrogante theatermakers die armlastige journalisten in de kou lieten staan. 

De werkelijkheid was totaal anders en achteraf ben ik blij dat ik Guillermo Calderon de tijd heb gegeven. We hadden uiteindelijk online een goed gesprek waarvan je in deze mail de podcast aantreft. In het Engels, met ondertiteling. In deze nieuwsbrief deel ik de belangrijkste bevindingen met je. Opmerkelijke bevindingen kan ik je al vertellen. Als je betalend abonnee bent kun je die verderop lezen.

De Raad maakt zich zorgen

Dit snorde een van de betrokken lezers van deze nieuwsbrief in het archief op, (NB: 2004!): "De Raad constateert dat vooral het laatste jaar turbulent is verlopen bij Toneelgroep Amsterdam. Een organisatorische crisis en een personeelscrisis, waarbij acteurs aangaven te willen vertrekken bij Toneelgroep Amsterdam, kenmerkten de berichtgeving rondom het gezelschap. De kritiek richtte zich vooral op het functioneren van de artistiek leider en zijn beperkte beschikbaarheid voor het personeel en het gezelschap door de combinatie van meerdere functies. De Raad beschouwt deze kwestie weliswaar als een interne aangelegenheid die binnen het gezelschap moet worden opgelost, maar het verbaast de Raad wel dat in het beleidsplan geen kritische terugblik is opgenomen. Met geen woord wordt gerept over de afgelopen periode, er wordt niet ingegaan op de interne en externe kritiek en in het beleidsplan ontbreekt een visie van het bestuur op mogelijke oplossingsrichtingen voor de ontstane problemen. De Raad spreekt mede daarom zijn zorg uit over de nabije toekomst."

Al in 2004 was de Raad voor Cultuur in het subsidiebesluit kritisch op het gezelschap van Ivo van Hove. Toneelgroep Amsterdam kreeg de wacht aangezegd. In afwachting van een beter plan werd de subsidie voor het kunstenplan 2005-2008 beperkt toegekend. 

Onderzoek en ontwikkeling

"De plannen voor de komende jaren komen enigszins gratuit over. [...]De Raad is van oordeel dat onderzoek en ontwikkeling tot de reguliere kerntaken van een groot repertoiregezelschap behoren, maar ook dat die voor een belangrijk deel gericht moeten zijn op de begeleiding en doorstroming van jong talent naar de grote zaal. Het beleidsplan maakt onvoldoende duidelijk of jonge makers van buiten het gezelschap (vooralsnog lijkt TA2 primair voor de eigen makers bedoeld) in de gelegenheid worden gesteld binnen TA2 te werken, hoe zij worden begeleid of hoe zij zich zelfstandig binnen TA2 kunnen ontwikkelen."

Dat het gezelschap de zwalkende artistieke koers daarna heeft rechtgetrokken door álle talentontwikkeling op een laag pitje te zetten en vol in te zetten op de eigen megaproducties van Ivo van Hove, is bekend. Maar daar kwamen dus ook een paar grenzen in beeld, zij het soms pas in de achteruitkijkspiegel, nadat ze al lang en breed overschreden waren. Alle ballen gingen vervolgens op Eline Arbo, gedoodverfd opvolger van Koning van Hove. 

Je zou de vraag kunnen stellen of het niet tijd is om in dat theater aan het Leidseplein met een volledig schone lei te beginnen. Een nieuw gezelschap, een nieuwe structuur, nieuwe poppetjes.  

Gele kaart

De rode kaart die ik hier suggereer voor 's lands grootste gezelschap, betekent dat het subsidiestelsel ook ruimte zou moeten bieden aan een gele kaart. Die bij herhaling automatisch tot een rode kaart leidt. Zoals dus bij ITA nu zou moeten gebeuren. 

Als inwoner van de stad Utrecht kan ik me ook verbazen over de rigoureuze keuzes die gemaakt zijn. Er komen prachtige nieuwkomers bij, maar die komen terecht op een stukje grond waar de vruchtbare humuslaag is afgegraven. Nederlands Filmfestival, Tweetakt, Bak en Het Huis Utrecht krijgen nul op het rekest, zonder waarschuwing vooraf. 

Het Huis sluit per 1 januari, en daarmee verliest Utrecht een plek waarvan ik de oprichting in de jaren negentig nog meemaakte, als projectassistent Wijkbeheer en Stadsvernieuwing. Het gebouw aan de Boorstraat moest een culturele bestemming krijgen om tegenwicht te bieden aan de dominante weinig uitnodigende buurthuiscultuur in de wijk, waarover het gerucht ging dat de prijzen voor de bingo  werden besteld bij het lokale inbrekersgilde. Vuige roddels, natuurlijk.

Nu verdwijnt zonder waarschuwing die essentiële plek voor kunst en andere geluiden in de wijk en zonder dat er een plan ligt voor wat er met de plek gaat gebeuren. 

Vertrouwen in het systeem

Mijn voorstel is om aanvragers die al in het stelsel zitten, maar slecht voldoen, een waarschuwing te geven. Dus één subsidieperiode waarin gedrag verbeterd moet worden, en bestaansrecht bewezen, maar ook afgebouwd, als blijkt dat de koek op is. Als verbetering uitblijft, of nieuwe overtredingen volgen, krijgt de club een rode kaart. Dat is helder. Het vergroot de bestaanszekerheid en het vertrouwen in het systeem.  

Dit uiteraard los van de wens dat alle aanvragen van subsidies, of het nu om kunst, landbouw of fossiele brandstoffen gaat, openbaar zouden moeten zijn. 

Wanhoop

Guillermo Calderon is een succesvol maker van urgent politiek theater. De voorstelling Vaca, die nu in  Groningen op Noorderzon is te zien, is daar een perfect voorbeeld van. Een ogenschijnlijk simpel gegeven, van een paar arme sloebers die een koe in de schoot geworpen krijgen, is aanleiding voor een felle aanklacht tegen het neoliberalisme. Vooral de media krijgen ervan langs.