Het Paraorchestra van Charles Hazlewood is een bijzonder orkest, dat samengesteld is uit professionele musici, van wie een deel leeft met een fysieke functiebeperking. Op 13 juni bezoekt het orkest het Holland Festival in het Concertgebouw met het concert The Aanatomy of the Orchestra | Drone Refractions. Bijzonder is dat het publiek voor deze gelegenheid ook tussen de orkestleden kan rondbewegen, met of zonder rolstoel of andere hulpmiddelen.
Hazlewood, die zijn loopbaan als veelgevraagd dirigent van toporkesten inruilde voor het exclusief werken met zijn Paraorkest, heeft hiervoor heel persoonlijke redenen. In deze podcast vertelt hij daar uitgebreid over. Het interview is in het Engels. Een paar van de belangrijkste citaten vatten we hier samen in het Nederlands.
Wat is de beste manier om van muziek te genieten? Is dat thuis met een koptelefoon, met een geluidssysteem van een miljoen pond in een concerthal, op straat of in het midden van het orkest?
"Als ik zou moeten kiezen, zou ik altijd zeggen dat de beste manier om muziek te ervaren is wanneer je er middenin zit. Het Anatomy of the Orchestra-project ontstond uit een ervaring die ik had toen ik zes jaar oud was. Ik was met mijn moeder naar een orkestrepetitie gekomen, en zat helemaal alleen in een enorm leeg auditorium naar een gigantisch symfonisch orkest te kijken dat aan het repeteren was. De dirigent zei op een gegeven moment: 'Je ziet er behoorlijk eenzaam uit daar beneden. Waarom kom je niet tussen ons zitten terwijl wij repeteren?' Ik ging bij de altvioolsectie in het midden van het orkest zitten. Niets had me kunnen voorbereiden op die waterval van prachtig geluid die op me neerdaalde. Mijn leven veranderde op dat moment. Sindsdien wil ik dat soort ervaring aan het publiek cadeau geven."
Hoe combineer je de individuele vrijheid van muzikanten met de discipline van een orkest?
"Mijn taak als dirigent is om een overkoepelende architectuur te creëren, een soort zeer veilige en toch vruchtbare en vrije plek, een structuur waarbinnen er dan bijna oneindige vrijheid is voor elke muzikant om het unieke van zichzelf in te brengen. Dus ja, er is discipline. Natuurlijk is er discipline zoals bij een legerpeloton, maar tegelijk ook zoveel meer vrijheid dan je ooit zou vinden in een legerpeloton."
Dirigenten staan soms bekend als despoten. Hoe zorg je ervoor dat de noodzakelijke discipline binnen een orkest niet leidt tot excessen in leiderschap?
"Voor mij gaat leiderschap absoluut niet over dwang. Dat is een soort oud, patriarchaal model van leiderschap, waarvan ik hoop dat het allang dood en begraven is. De grootste leider is naar mijn mening de grootste luisteraar. Leiderschap gaat over luisteren. Het gaat over het creëren van een platform voor andere mensen om te schitteren, omdat we meer zijn dan de som van onze delen."
Hoe ontstond het idee voor Paraorchestra?
"Ik heb vier kinderen en mijn jongste, prachtige kind werd geboren met hersenverlamming. In haar korte leven zette dat me aan het denken over die hele gemeenschap van mensen waar ik nooit eerder aan had gedacht. Ik begon me af te vragen: waarom heb ik in meer dan drie decennia dat ik orkesten over de hele wereld heb geleid, nooit een gehandicapte muzikant in een orkest gezien? In het VK identificeert 20% van de bevolking zich als gehandicapt. Dat is een enorme minderheid om over het hoofd te zien."
Hoe verhouden aangepaste instrumenten zich tot de symfonische traditie?
"Ik praat over het orkest als een voortdurende, moderne en toekomstgerichte traditie. We komen vast te zitten wanneer we orkesten alleen als bewakers van een traditie zien. Het orkest biedt het mooiste, en breedste spectrum in muziek. Er is geen reden waarom zoiets niet kan blijven ontwikkelen. Orkesten zijn bewakers van traditie, maar ze zijn ook het meest betrokken team dat mensen kunnen bedenken. Het is zo modern als de mensheid permanent modern blijft."
Worden er nog steeds nieuwe instrumenten ontwikkeld voor mensen met beperkingen?
"Er worden voortdurend nieuwe ondersteunende technologie-instrumenten uitgevonden, aangepast aan de specifieke behoeften, de sterke punten en de zwakke punten van een bepaalde musicus. Ik ben musicus, dus ik ben niet echt geïnteresseerd in hoe een stuk technologie in elkaar steekt. Ik wil alleen weten wat het kan doen."
Hoe moeten muziekscholen en conservatoria omgaan met deze ontwikkelingen?
"Ze moeten hun denken aanpassen en beginnen met het inhuren van onderwijzend personeel dat de verfijning en de kennis en de ervaring heeft van ondersteunende technologie. Het gaat er niet om of je wel of geen handen hebt. Het gaat erom of je geweldige muziek kunt spelen met welke middelen ook nodig zijn. Een van onze eerste klarinettisten is volledig doof, maar hij voelt de intonatie door de trillingen in zijn vingertoppen en speelt zuiverder dan welke klarinettist ook die ik ben tegengekomen."
Waarom kies je voor drone-muziek in je Amsterdam-concert?
"Drones waren voor mij een absoluut noodzakelijke bescherming toen ik klein was. Ik had een heel traumatische jeugd en drone-muziek was zo belangrijk voor me, omdat je een vast punt hebt, een vaste toon die niet zal opgeven, wat er ook gebeurt. De drone is de ultieme veiligheid. Het is het fundament dat ik miste. Ik denk dat dronemuziek altijd een speciale resonantie voor me heeft gehad. Dit concert staat in het teken van de eenvoudige en levensreddende kracht van de drone."
Is Paraorchestra nu je enige werk?
"Tijdens de lockdown leefde ik in mijn studio en was ervoer een enorme ik vrede en stilte. Ik bedacht dat ik niet meer op tournee wilde met al die andere orkesten omdat ik nu dit orkest heb, dat zoveel meer hongerig is naar verandering. Paraorchestra bezit moed en nieuwsgierigheid. Dit is een groep musici die wijd open staan voor elke nieuwe ervaring. Ze zitten niet vast aan een oud model, en ik ben er gelukkiger mee dan ik ooit in mijn leven ben geweest."
Probeer je andere orkesten te bewegen om inclusiever te worden?
"We hadden altijd een duidelijke keuze: we konden veel van onze energie besteden aan schreeuwen naar de industrie dat zij moest veranderen, of we konden de verandering zijn die we willen zien. Ik denk dat dat een veel betere manier is om je tijd te besteden. Het tempo van verandering is glaciaal: tergend langzaam. Dus ik ben liever de verandering die ik wil zien. Dat is wat we doen bij Paraorchestra."
Dit is een gratis extra editie van de Cultuurpers Nieuwsbrief in het kader van het Holland Festival. Dat vindt dit jaar plaats van 11 t/m 29 juni 2025. Het Concert ‘Anatomy of an Orchestra | Drone Refractions door Charles Hazlewoods Paraorchestra is op 13 juni. Kaarten en inlichtingen.
Wil je op de hoogte blijven van het Hollend Festival, en andere festivals? Neem dan een abonnement!
Share this post